محمد بن عمرو بن حزم انصاری

كلمات كليدي : تاريخ، امويان، محمد بن عمرو بن حزم انصاري، نجران، يوم حرّه، عثمان، عمرو بن حزم انصاري

نویسنده : طلعت ده پهلواني

محمد بن عمرو بن حزم انصاری، در سال دهم هجری (ششم هجرت)[1] در نجران به دنیا آمد و به توصیۀ پیامبر(ص) نام او را محمد نهادند.[2] کنیه‌اش عبدالملک یا اباالقاسم و یا عبدالملک است.[3] پدر وی عمرو بن حزم انصاری از اصحاب پیامبر(ص) بود و از سوی آن حضرت عامل نجران و یمن گردید. در نامۀ عمرو بن حزم که فرمان مأموریت او که ضمناً مشتمل بر دستورات و احکام اسلامی بود. در میان مسلمانان شهرت بسزائی پیدا نمود، رسول خدا(ص) در ابلاغ تکلیف ایشان فرمود: این عهدی است از رسول برای عمرو بن حزم و هنگامی که او را به یمن اعزام کرد، او را به تقوای الهی فرمان می‌دهد... فرمان می‌دهد، حق را بگیرد و در حق با آنان مدارا کند و مردم را به خیر نوید دهد، ... قرآن بیاموزد ...».[4]

شیعه واقعی امام علی(ع)

محمد بن عمرو بن حزم، مردی شجاع و از اصحاب رسول خدا(ص) و از شیعیان امیرالمومنین(ع) بود. وی از فقهای مدینه که در جنگ‌های جمل و صفین و نهروان در رکاب امام علی(ع) جهاد کرد و آن حضرت را یاری می‌نمود.[5]

محمد بن عمرو بن حزم در واقعۀ حّره (یوم الحّره) در سال 63هجری به دست سپاهیان غارتگر یزید بن معاویه در مدینه به خیل عظیمی از قاریان قرآن به شهادت رسید.[6]

دشمنی با عثمان

وی در دفع عثمان خلیفه راشدون در یوم الدار اشّد الناس بود.[7] علامه امینی در اثر معروف خود «الغدیر» به نقل از کتاب «استیعاب فی المعرفة الاصحاب» می‌نویسد: شدیدترین دشمنان خلیفه سوم سه محمد بودند: محمد بن ابی‌بکر، محمد بن عمرو بن حزم انصاری و محمد بن ابی حذیفه.[8]

و در تایید مقام عبادی و درجه پرهیزگاری وی از حضرت امام رضا(ع) روایت کرده‌اند که امیرمؤمنان(ع) فرموده است: محمدها از ارتکاب معصیت الهی اجتناب می‌ورزیده‌اند. راوی پرسید: آن ها چه کسانی هستند؟ آن پیشوای پارسایان جواب داد: محمد بن جعفر بن ابی‌طالب، محمد بن ابی‌بکر، محمد بن امیر المؤمنین و محمد بن ابی حذیفه.[9]

صحیفۀ معروف عمرو بن حزم انصاری

در سال دهم هجری، هنگامی که حضرت محمد(ص) پدر عمرو بن حزم انصاری را مأمور جمع‌آوری مالیات نجران و حکومت یمن کرد، صحیفه‌ای که محتوی احادیث خویش را که به خط ابی‌کعب ترتیب داده بود، به وی سپرد و بعدها این این صحیفه به نام عمرو بن حزم معروف گردید، در این کتاب علاوه بر نصایح عمومی، احکام شرعی چندی راجع به طهارت، نماز، زکات، خمس، مراسم حج، انجام مناسک عمره، جهاد و دفاع از حفظ جان و مال مسلمانان، مال غنیمت، مالیات گرفتن، ستاندن خونبها، امور نظامی و ارتشی ... بیان شده بود. عمرو بن حزم به عنوان والی یمن در پرتو این کتاب، وظایف خویش را به بهترین نحو ممکن انجام داد. پس از وفاتش این کتاب به دست پسرش (محمد بن عمرو بن حزم) به ماترک رسید و پس از نگهداری این امانتی نسل در نسل در بین این خاندان چرخید تا این که به و از او، یعنی به دست پسر محمد بن عمرو بن حزم به نام (ابوبکر بن محمد بن عمرو بن حزم انصاری) به ارث رسید.[10] وی نیز در حفظ آن بسیار زحمت کشید که امروزه هم به همین اسم (صحیفۀ عمرو بن حزم) موجود می‌باشد.[11]