به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، اولین همایش تخصصی کتاب استاندارد، روز گذشته، به همت انجمن قلم حوزه و کتاب سال حوزه، با حضور حجت‌الاسلام عماد، معاون پژوهش معاونت پژوهش حوزه علمیه قم و شماری از نویسندگان و پژوهشگران حوزوی در قم برگزار شد.
محمد اسفندیاری، مؤلف اثر «کتاب‌پژوهی» و حجج اسلام رضا مختاری، رییس مؤسسه کتاب‌شناسی شیعه، و سید محمد کاظم شمس، مسؤول مؤسسه بوستان کتاب قم، در این همایش به تبیین مؤلفه‌های کتاب معیار و بررسی آسیب‌های فراروی بازار نشر پرداختند.
اسفندیاری در ابتدای این همایش گفت: انتشار کتاب در کشور ما بر پایه موازین فنی و حرفه‌ای نیست؛ اگر هدف از استانداردسازی کالا، حمایت از حقوق مصرف کننده و ارتقای کالا است، چرا کتاب و خواننده از آن محروم باشند.
وی در ادامه افزود: عده‌ای دوست دارند بیشتر بنویسند و می‌پندارند که بیشتر‌نویسی به معنای بهتر‌نویسی است.
مؤلف اثر«کتاب پژوهی» با بیان روایتی مبنی بر این که در آخرالزمان علم رخت‌برمی‌بندد؛ اما نویسنده بسیار می‌شود، تصریح کرد: امروزه شاهد پدیده«آنارشیسم فرهنگی» و «ابتذال علمی» در عرصه انتشارات کتاب هستیم.
وی صداقت و صلاحیت را از مؤلفه‌های تألیف کتاب دانست و اظهار داشت: استقبال مردم از کتاب‌های دینی و گسترش صنعت چاپ و نشر سبب شده افرادی بدون صلاحیت وارد عرصه نشر و نوشتن کتاب‌های دینی شوند.
اسفندیاری در بخش دیگری از سخنانش ابراز داشت: اگر کسی کتاب شیخ عباس قمی را به نام محدث نوری چاپ کند و یا کتاب راغب اصفهانی را به نام ابوالفرج اصفهانی چاپ کند که اتفاق نیز افتاده است، جلوگیری نمی‌شود.
وی راه گریز از این آسیب‌ها را تبیین مرز‌های انتشار کتاب و تعریف استاندارد کتاب و کتاب استاندارد برشمرد و افزود: اگر کتابی منتشر شود که هزار غلط چاپی داشته باشد، هیچ قانونی برای جلوگیری از آن وجود ندارد.
سردبیر مجله شهاب تأکید کرد: کتاب ضعیف و بازاری در همه جای دنیا وجود دارد؛ اما در عرصه نشر آثار دینی، یک کتاب ضعیف دینی آسیب بزرگی بر اعتقادات مردم برجای می‌گذارد.
وی وجود آثار ضعیف بسیار را سبب تغییر ذائقه خواننده دانست و گفت: ذائقه علمی خواننده کتاب‌های دینی تغییر کرده است؛ چون کتاب معیار تنزل پیدا کرد اگر روزی آثار شهید مطهری در اوج بوده است؛ اما امروزه کتاب‌های ضعیف دینی از چاپ‌های پانزدهم هم گذر کرده‌اند و این نشان از تغییر ذائقه خواننده امروزی است.
همچنین حسین علیزاده، کارشناس و مجری همایش کتاب استاندارد، به کار بردن واژه«معیار» را به جای واژه لاتین«استاندارد» زیباتر دانست و در ادامه با بیان سؤالی از حجت‌الاسلام مختاری، تبیین شاخص‌های کتاب معیار را جویا شد.
حجت‌الاسلام مختاری در پاسخ به سؤال یاد‌شده، اولین شرط کتاب معیار را اطلاع و اشراف در مسأله پژوهش دانست و گفت: اگر اصول و سیر تحقیق در اثری نادیده گرفته شود به کتاب معیار نمی‌توان دست یافت، کتاب معیار باید نتیجه پژوهشگرانه نویسنده باشد.
این نویسنده و پژوهشگر حوزه علمیه قم اظهار داشت: شرط اصلی برای پژوهشگر در خلق اثر معیار، نگاه و بررسی آثار پیشینیان است؛ وگرنه کتاب یک نویسنده با پژوهش‌های ناقص و نامطلوب همراه است؛ از این رو پژوهش بدون تحقیق در آثار گذشتگان به معنای در جازدن و ایستایی است.
وی افزود: اگر اندیشه‌های دیگران بازخوانی نشود نمی‌توان به نظریه جدیدی دست یافت و چه بسا یک مؤلف، نظریه باطل‌شده‌ای را در کتاب خویش درج کند.
رییس مؤسسه کتاب‌شناسی شیعه بیان داشت: برای نمونه در موضوع رؤیت هلال ماه، هفتاد رساله وجود دارد؛ اما کسی آمده بدون نگاه و رجوع به این آثار درباره رؤیت هلال ماه کتابی نوشته است و این مسأله بسیار نگران کننده است.
حجت‌الاسلام مختاری دارا بودن تخصص را دومین شرط کتاب معیار خواند و تصریح کرد: تخصص درباره همان موضوعی که قلم می‌زنیم، بسیار مهم است. گاهی اوقات برخی به ترجمه نهج‌البلاغه و یا صحیفه سجادیه دست می‌زنند در حالی که اهل فن نیستند.
وی در ادامه سخنانش درباره رواج نوشتار نادرست در کتاب‌ها به شدت انتقاد کرد و افزود: امروزه قبح نوشته‌های پر از غلط و نادرست از بین رفته است و کسی درست ننوشتن را بر خود عیب نمی‌داند؛ حتی بر تصحیح آثار مغلوط خود همت نمی‌گمارد که این آسیبی جدی در مقوله نوشتن و نشر آن است.
استاد حوزه علمیه قم در ادامه این مطلب تصریح کرد: در هر نوشته‌ای به ویژه کتاب‌های چند جلدی و قطور وجود غلط، بسیار طبیعی است؛ همچون این که علامه قزوینی درباره لغت‌نامه دهخدا گفته بود که در این کتاب چند جلدی و با این حجم، وجود ده هزار غلط بخشیده است.
وی تأکید کرد: اما کسی که ادیب نیست نباید به ترجمه بپردازد، همچنین انسان‌های کم‌اطلاع از موضوعی، نباید درباره آن اظهار نظر کنند؛ چون دارا‌بودن ویژه‌گی‌های معمول یک نویسنده، ضروری است، اگر هر کسی در محدوده علم خود اظهار نظر کند، آن‌گاه شاهد مشکلات نشر نخواهیم بود.
حجت‌الاسلام مختاری رعایت انصاف و اخلاق علمی را از مؤلفه‌های کتاب معیار عنوان کرد و بیان داشت: استاد شهید مطهری در نقل نظریه مخالفان چنان نظریه را مطرح می‌کرد گویا این‌که موافق آن نظریه است؛ در حالی که پس از نقل کامل نظریه، آن را نقد و بررسی می‌کرد؛ از این رو نویسنده نباید برای پاسخ‌گویی آسان به نظریات دیگران، در انتقال اندیشه‌های آنان کاهلی و کاستی صورت دهد.
وی ادامه داد: امروزه از بلایای دنیای نشر، سرقت علمی است.
رییس مؤسسه کتاب‌شناسی شیعه در پایان سخنانش گفت: از آسیب‌های معیار‌بودن یک نوشته این است که بسیاری از اصطلاحات نشر تعریف نشده است. واژه‌هایی همچون تألیف، تصنیف، گردآوری، به اهتمام، زیر نظر، و به کوشش، هنوز تعریف دقیقی از آنها وجود ندارد.
در ادامه کارشناس و مجری این همایش گفت: بسیاری می پندارند که دخالت دولت در معیار بودن کتاب، از تولید علم و فکر جلوگیری می کند و عرصه تبادل اطلاعات محدود می‌شود.
حجت الاسلام شمس نیز بیان داشت: متولیان کتاب کشور سالانه در دو نوبت درباره کتاب برنامه هایی دارند که برگزاری هفته کتاب و نمایشگاه بین المللی کتاب این برنامه ها را تشکیل می دهد؛ اما انتظار این است که در مجامع خصوصی تر و تشکل های کوچکتر باید کتاب و کتاب استاندارد بررسی شود.
مسؤول مؤسسه بوستان کتاب قم در ادامه افزود: تا می‌توانیم باید معیارهای کتاب را گسترش دهیم و آن را به مراکز و متولیان عرصه نشر یادآوری کنیم.
این محقق حوزه علمیه قم مخاطب‌شناسی و مخاطب‌محوری را از مؤلفه‌های مهم کتاب معیار دانست و اضافه کرد: سنجش نیاز مخاطب و اولویت این نیاز در چاپ کتاب بسیار ضروری است.
وی تأکید کرد: شکل بیان اثر و دارا بودن نثر معیار و همچنین ویرایش اثر در ساختار کتاب معیار نقش ویژه‌ای دارند.
حجت الاسلام شمس ابراز داشت: همچنین در این میان باید به اقتصاد نشر و تأمین معیشت مؤلف و نویسنده توجه داشت.
وی در پیشنهادی مبنی بر این که صنعت نشر باید خودکفا و مستقل باشد، اظهار داشت: صنعت نشر باید از وابستگی خارج شود و این هدف با راه‌اندازی تشکل‌ها و سازماندهی آن امکان پذیر است.
مسؤول مؤسسه بوستان کتاب قم در پایان سخنانش گفت: راه‌اندازی بانک اطلاعات از سوی معاونت پژوهش حوزه علمیه قم می‌تواند در راستای نشر دینی و ارتقای عرصه نشر راهگشا باشد.
همچنین اسفندیاری در بخش دیگر همایش کتاب استاندارد گفت: وجود تاجران فرهنگی همان کسانی که مکسب و مکتب را به هم آمیخته‌اند، در این میان بسیار آسیب‌زا است؛ چون روش دفاع از دین را نمی‌دانند و نمی‌دانند چگونه دین را به مردم عرضه کنند، اینان به جای عمومی‌کردن فرهنگ و متون دینی، به عامیانه‌کردن متون و محتوای دینی دست زده‌اند؛ در حالی که بین عمومی‌کردن دانش و عامیانه‌کردن آن بسیار تفاوت است.
مؤلف کتاب«از عاشورای حسین تا عاشورای شیعه» بد‌عرضه‌کردن دین را کاری ضددینی خواند و تصریح کرد: مشهور است که اگر می‌خواهید حقیقتی را خراب کنید با بدترین شیوه از آن دفاع کنید.
وی بیان داشت: امروزه نخبگان و نویسندگان علمی، موضوعات خود را از مردم می‌گیرند و در قالب نوشتار به آنها عرضه می‌کنند؛ در واقع به دلخواه عوام می‌نویسند؛ از این رو سطح علمی بیان گفتاری در منابر و سخنرانی‌ها بالاتر از سطح بیان نوشتاری در جامعه است.
این پژوهشگر حوزه علمیه قم بر اهتمام به عناوینی چون سوگندنامه نویسندگان، حقوق خواننده و مهم‌تر از همه نقد کتاب تأکید کرد و اظهار داشت: در نقد باید حرمت کتاب و صاحب اثر حفظ شود. نقد باید اخلاقی باشد؛ و از سوی دیگر نقد سبب شود تا ناشران و نویسندگان بدانند که در این بازار چشم ناظر و محتسبی نیز وجود دارد.
سردبیر مجله شهاب در پایان سخنانش اضافه کرد: اگر در عرصه نشر دینی به کتاب معیار و اثر در‌خور دین توجه نشود، نسل جوان ما به کتاب‌های معیارِ غریبه پناه می‌برند؛ از این رو باید کاری شود که نویسندگان ناکارآمد و نا‌آشنا با تخصص‌های دینی، قلم کنار بگذارند و پا در بازار نشر نگذارند.
در پایان این همایش عبدالحسین طالعی، عضو هیأت علمی دانشگاه قم گفت: یکی از عوامل انحراف و ابتذال علمی، آلودگی اطلاعات است.
وی افزود: وجود آیین نامه‌های ترفیع و سیطره کمیت از آسیب‌های مهم عرصه نشر کتاب و تدوین مقالات علمی است.
گفتنی است، همایش کتاب استاندارد درباره شناخت راهکارهای استانداردسازی کتاب و شناسایی آسیب‌های موجود در بازار نشر بوده است که هفدهم بهمن ، در ادامه سلسله‌نشست‌های تخصصی انجمن قلم حوزه، در سالن همایش ساختمان انجمن‌های علمی حوزه علمیه قم برگزار شد.